Znęcanie się fizyczne lub psychiczne – opis przestępstwa i przykłady

Istnieją różne formy przemocy fizycznej i psychicznej. Niektóre z nich są realizowane poprzez konkretne działania lub odwrotnie – w wyniku zaniechania. Często są to czyny powtarzające się albo jednorazowe, intensywne i rozciągnięte w czasie. Kodeks karny (art. 207) definiuje to jako znęcanie się nad osobą najbliższą bądź pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy. Takie przestępstwo może zostać popełnione wyłącznie umyślnie i z zamiarem bezpośrednim. Dlatego w art. 207 k.c. użyto określenia „znęcanie się” – chodzi tylko o te czyny, które charakteryzują nastawienie sprawcy.

Definicja znęcania się

Znęcanie się psychiczne lub fizyczne nad osobą to działanie lub zaniechanie polegające na umyślnym zadawaniu dotkliwych cierpień moralnych lub bólu fizycznego. Jest to czyn albo jednorazowy, intensywny i rozciągnięty w czasie, albo powtarzający się. Będą to wszelkie akty męczenia kogoś, dręczenia, pastwienia się nad nim, zadawania różnego rodzaju cierpień fizycznych i psychicznych.

O znęcaniu się mówimy wtedy, gdy sprawca powtarza w pewnym przedziale czasu zachowania skierowane wobec swojej ofiary. Są to działania powtarzane w różnej formie lub incydentalne, ale noszące znamiona wyjątkowej dotkliwości, intensywności, a przy tym rozciągnięte w czasie (zwłaszcza te złożone z wielu aktów wykonawczych, czyli wielodziałaniowe).

W związku z tym jednorazowe spoliczkowanie nie jest znęcaniem się, a uszkodzeniem ciała. O znęcaniu się nie mówimy również wtedy, gdy takie czyny mają charakter wymienny (wzajemny) między dwoma osobami.

Znęcanie się fizyczne – przykłady

  • Bicie,
  • Kopanie,
  • Duszenie,
  • Głodzenie,
  • Popychanie,
  • Chwytanie za szyję,
  • Wbijanie palców w żebra,
  • Rzucanie przedmiotami,
  • Szarpanie za ubrania,
  • Przypalanie papierosem,
  • Wyrywanie włosów,
  • Odmawianie napojów lub pożywienia,
  • Nakazanie wykonywania upokarzających czynności,
  • Zmuszanie do przebywania na zimnie.

Znęcanie się psychiczne – przykłady

  • Wyśmiewanie,
  • Szydzenie,
  • Lżenie,
  • Upokarzanie,
  • Straszenie,
  • Znieważanie,
  • Kontrolowanie,
  • Wyrzucanie z domu,
  • Okazywanie braku szacunku,
  • Poddawanie stałej krytyce,
  • Kontrolowanie korespondencji telefonicznej pokrzywdzonego,
  • Uzyskiwanie dostępu i zmiana haseł do kont na portalach społecznościowych,
  • Groźby bezprawne (pozbawienia życia, zrobienia krzywdy, podpalenia),
  • Zabranianie korzystania ze sprzętów domowych,
  • Włączanie i wyłączanie świata z dużą częstotliwością,
  • Ograniczanie kontaktu z bliskimi,
  • Częste wszczynanie awantur (np. pod wpływem alkoholu),
  • Wystawianie z mieszkania na korytarz w bieliźnie,
  • Wysadzanie z samochodu wbrew woli pokrzywdzonego,
  • Sprowadzanie do domu osób nieakceptowanych przez domowników.

Stosunek zależności

Do znęcania się dochodzi zazwyczaj w stosunku do osób najbliższych, takich jak dzieci, współmałżonek, rodzice, dziadkowie, rodzeństwo, czy wnuki. Na takie ataki szczególnie narażone są osoby małoletnie czy nieporadne ze względu na stan zdrowia psychicznego lub fizycznego.

Oprócz tego ofiarą przemocy znęcania się mogą paść osoby w jakiś sposób zależne od sprawcy, np. w efekcie zawierania umów cywilnoprawnych czy w miejscu pracy – a więc wtedy, gdy sprawca ma przewagę materialną, fizyczną lub psychiczną.

W takich sytuacjach pokrzywdzony nie jest zdolny z własnej woli przeciwstawić się przemocy i znosi ją w obawie przed pogorszeniem swoich warunków życiowych, np. przed utratą pracy.

Rodzaj i wysokość kary za znęcanie się fizyczne lub psychiczne

  • Znęcanie się psychiczne lub fizyczne jest ścigane z urzędu jako przestępstwo publiczno-skargowe.
  • Kara w trybie podstawowym wynosi od 3 miesięcy do 5 lat pozbawienia wolności.
  • Gdy sprawca znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą nieporadną (ze względu na wiek , stan fizyczny lub psychiczny) podlega karze od 6 miesięcy do 8 lat pozbawienia wolności.
  • Jeżeli jednocześnie występuje szczególne okrucieństwo, sprawcy grozi pozbawienie wolności od roku do lat 10.