Ugoda sądowa – opis instytucji

Ugoda sądowa może zostać zawarta w dowolnym momencie postępowania, prowadząc do jego umorzenia lub do cofnięcia pozwu. Postanowienia ugody kształtuje się na zasadzie kompromisu, czyli tak, aby obie strony były zadowolone ze wspólnie ustalonych warunków. Umowa ta stanowi jednocześnie najbardziej pożądaną formę rozwiązywania konfliktów, ponieważ przynosi stronom wymierne korzyści – odbudowuje zaufanie między nimi, a także umożliwia zamknięcie sprawy bez kosztownego i długotrwałego postępowania formalnego oraz dowodowego.

Na czym polega ugoda sądowa?

Przez ugodę sądową rozumie się wzajemne ustępstwa stron w zakresie zaistniałego między nimi stosunku prawnego. Powoduje ona polubowne rozwiązanie sporu i umożliwia porozumienie się z przeciwnikiem. Może być zastosowana w każdym stadium postępowania – zarówno w postępowaniu pojednawczym , jak i w toku trwającego procesu.

• Wedle przepisów kodeksu postępowania cywilnego, ugoda sądowa podlega pod czynności procesowe.
• Podejmuje się ją po to, aby wywołać skutki przewidziane w przepisach prawa materialnego.
• Jej przedmiotem mogą być wszystkie czynności prawne, które pozostają do swobodnej dyspozycji stron.

Najważniejsze cele zawarcia ugody

Warto zaznaczyć, że ugoda sądowa nie stanowi wyroku ani orzeczenia sądu. Jest umową zawieraną pomiędzy stronami sporu, której celem jest przede wszystkim:

• Zapewnienie realizacji roszczeń z istniejącego między stronami stosunku prawnego,
• Uchylenie niepewności co do tych roszczeń,
• Uniknięcie sporu, który może dopiero powstać,
• Uchylenie trwającego sporu.

Uwaga: Nie można zawrzeć ugody sądowej o separację czy rozwód (art. 436 par 1 kpc). Z takiej czynności wyłączone są również sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych (art. 477 12 kpc), sprawy wyłączone z jurysdykcji krajowej (art. 1099 kpc) oraz nienależące do drogi sądowej (art. 2 kpc). W tych przypadkach aktem pojednania będzie jedynie cofnięcie pozwu.

Przesłanki dopuszczalności ugody sądowej

Ugoda sądowa może zaistnieć tylko wtedy, gdy jej przedmiotem jest sprawa cywilna, w której dopuszcza się drogę sądową. Dlatego taką umowę zawiera się tylko w sprawach majątkowych i niemajątkowych, jeżeli istnieje taka możliwość (np. w postępowaniach z zakresu ochrony dóbr osobistych). Drugą przesłanką jest fakt, iż jej treść musi być zgodna z prawem i zasadami współżycia społecznego. Umowa między stronami nie może również zmierzać do obejścia prawa. Wszystko to podlega kontroli sądu. Ostatnią przesłanką dotyczącą ugody sądowej jest fakt, iż może być zawarta w każdym momencie postępowania, zarówno podczas procesu, jak i w postępowaniu pojednawczym.

Sędzia ma za zadanie nakłaniać osoby do pojednania jeszcze na samym początku sprawy, czyli na pierwszym posiedzeniu po wysłuchaniu stanowiska każdej ze stron. Jeżeli się to uda, proces kończy się bez konieczności ponoszenia kosztów sądowych. Co więcej, sąd z urzędu zwraca stronie połowę opłaty poniesionej na rzecz pisma wszczynającego postępowanie.

Kształtowanie treści umowy

Decydując się zawarcie ugody, strony muszą dokładnie i ostatecznie ustalić jej treść (osnowę). Umowa powinna określać zakres wzajemnych roszczeń, poszczególnych obowiązków, a także rozmiary świadczeń. Treść ugody musi być jasna i nie pozostawiająca wątpliwości co do oświadczenia stron. To ważne m.in. dlatego, iż wnioskowanie o uzupełnienie zawartej ugody nie jest dopuszczalne (wg wyroku Sądu Najwyższego z dn. 21.02.1973 r, III CRN 415/72).

Podsumowanie

Zawarcie ugody sądowej – zgodnie z nazwą – musi zostać zatwierdzone przez sąd. Sędzia ma prawo odmówić jej uznania w sytuacjach, w których treść umowy jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, prawem, lub dąży do obejścia obowiązujących przepisów. Po zawarciu ugody obie strony nie mogą ponownie wszcząć procesu związanego z kwestiami, które zostały już w ten sposób uregulowane.