Tymczasowe aresztowanie – definicja oraz uprawnienia aresztowanego i obrońcy

Tymczasowo aresztowana może zostać każda osoba, której przedstawiono zarzuty popełnienia jakiegoś przestępstwa. Aresztowanie poprzedza odczytanie przez policjanta lub prokuratora postanowienia o postawieniu zarzutów. Odczyt wyjaśnia podejrzanemu, jakie przestępstwo jest mu zarzucane. Tymczasowe aresztowanie pełni funkcję środka zapobiegawczego. Może być stosowane wtedy, gdy zawiodą pozostałe środki zapobiegawcze (np. dozór policyjny lub zakaz opuszczania kraju) i istnieje obawa przed ucieczką lub ukryciem się podejrzanego.

Na czym polega areszt tymczasowy?

Tymczasowe aresztowanie to środek zapobiegawczy stosowany wyłącznie wobec osoby, co do której istnieje duże prawdopodobieństwo, iż popełniła zarzucane przestępstwo. Celem aresztu tymczasowego jest zabezpieczenie właściwego przebiegu toku postępowania. Służy głównie temu, aby upewnić się, że podejrzany nie podejmie próby ucieczki lub ukrycia się. Taka czynność jest więc dopuszczalna w konkretnych sytuacjach, głównie wtedy, gdy:

• Zachodzi uargumentowana obawa ukrycia się lub ucieczki oskarżonego,
• Podejrzany nie ma w kraju stałego miejsca pobytu albo nie można ustalić jego tożsamości,
• Istnieje uzasadniona obawa, że oskarżony będzie utrudniał postępowanie karne,
• Istnieje uzasadniona obawa, że podejrzany podejmie próbę nakłonienia do składania fałszywych wyjaśnień lub zeznań,
• Zarzuca mu się popełnienie zbrodni lub występku zagrożonego karą pozbawienia wolności na co najmniej 8 lat,
• Sąd pierwszej instancji skazał oskarżonego na karę pozbawienia wolności na nie mniej niż 3 lata.

Zdarza się również, że tymczasowe aresztowanie wykorzystuje się po to, aby zapobiec popełnieniu kolejnego, ciężkiego przestępstwa przez osobę podejrzaną.

Poza tym, chociaż z reguły nie można aresztować osoby będącej świadkiem w sprawie, to gdy w toku przesłuchania zostaną jej postawione zarzuty, również pojawia się możliwość zastosowania aresztu tymczasowego.

Uprawnienia aresztowanego i obrońcy

Aresztowany ma prawo do kontaktu z prawnikiem , składania wyjaśnień i odmowy składania wyjaśnień lub odpowiedzi na pytania, przejrzenia akt w części zawierającej dowody wskazane we wniosku o areszt tymczasowy, dostępu do pierwszej pomocy medycznej oraz informacji o treści stawianych zarzutów.

Może korzystać z aparatu telefonicznego na zasadach określonych w regulaminie organizacyjno-porządkowym wykonania tymczasowego aresztowania. Nie może posiadać środków łączności przewodowej i bezprzewodowej, urządzeń technicznych służących do rejestrowania i odtwarzania informacji. Ma prawo do co najmniej jednego widzenia w miesiącu z najbliższą osobą, choć sąd lub prokurator mogą odmówić zgody na widzenie, gdy jest to uzasadnione.

Tymczasowe aresztowanie – pozostałe prawa

Podejrzany ma także uprawnienia do:

• korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza,
• żądania wyznaczenia obrońcy z urzędu (jeżeli nie jest w stanie ponieść kosztów obrońcy z wyboru),
• zażalenia na zasadach ogólnych na postanowienie o aresztowaniu tymczasowym,
• złożenia w każdej chwili wniosku o uchylenie lub zmianę tego środka zapobiegawczego,
• wzięcia przez obrońcę udziału w posiedzeniu sądu odnoszącym się do przedłużenia aresztu tymczasowego i rozpoznania zażalenia na jego stosowanie lub przedłużenie, a także na żądanie do wyznaczenia do realizacji tych działań obrońcy z urzędu,
• bezzwłocznego zawiadomienia o tymczasowym aresztowaniu osoby najbliższej, wskazanej przez oskarżonego lub innej,
• zawiadomienia właściwego urzędu konsularnego lub przedstawicielstwa dyplomatycznego wskazanego państwa, jeżeli oskarżony jest jego obywatelem,
• zawiadomienia przez sąd organu prowadzącego przeciwko oskarżonemu postępowanie w innej sprawie o tymczasowym aresztowaniu.

Oprócz tego może porozumiewać się ze swoim obrońcą korespondencyjnie i podczas nieobecności innych osób. Jeżeli jednak zaistnieje stosowne uzasadnienie, prokurator może zastrzec kontrolę nad spotkaniami lub korespondencją aresztowanego z obrońcą.