Zgodnie z art. 140 kodeksu cywilnego, prawo własności przyznaje właścicielowi uprawnienie do posiadania rzeczy, korzystania z niej i rozporządzania nią. Osoby trzecie z kolei mają obowiązek biernego poszanowania cudzego prawa własności. Nieprzestrzeganie tego obowiązku nazywamy naruszeniem prawa własności.
Ochrona prawa własności
Kodeks cywilny chroni praw własności przez pewne roszczenia. Należy do nich:
- roszczenie windykacyjne,
- roszczenie negatoryjne,
- uzupełniające roszczenie właściciela,
- przeciwstawne roszczenie posiadacza o zwrot nakładów,
- roszczenie związane ze wzniesieniem budowli na cudzym gruncie.
Roszczenie windykacyjne
Prawo własności można chronić poprzez roszczenie windykacyjne — czym ono jest? To roszczenie o wydanie rzeczy i służy ono przywróceniu własności (jakiegoś przedmiotu) jego właścicielowi. Do naruszenia prawa własności dochodzi, gdy bezprawnie pozbawi się właściciela jego własności. Przedmiot, w stosunku do którego można wszcząć roszczenie windykacyjne, to rzecz w rozumieniu art. 45 kodeksu cywilnego, czyli przedmiot materialny. Co ważne, przedmiotem roszczenia windykacyjnego jest wydanie przedmiotu w jego obecnym stanie. Jeżeli stan przedmiotu uległ pogorszeniu, można żądać przywrócenia go do stanu początkowego, jednak już na podstawie roszczenia odszkodowawczego.
Kto może wystąpić z roszczeniem windykacyjnym?
O wydanie przedmiotu na podstawie roszczenia windykacyjnego może wystąpić jego właściciel, jednak powinien on udowodnić, że to jemu przysługuje prawo własności. Może to zrobić na podstawie dokumentu, który stwierdza, że to właściciel nabył tę rzecz. Udowodnienie, że jest się właścicielem tego przedmiotu, jest niezwykle istotne w roszczeniu windykacyjnym, ponieważ domniemanie własności przypada osobie, która jest w fizycznym posiadaniu danej rzeczy. Z roszczeniem windykacyjnym może także wystąpić współwłaściciel rzeczy, jej użytkownik wieczysty, osoba uprawniona z tytułu ograniczonych praw rzeczowych, najemca oraz dzierżawca.
Przed roszczeniem windykacyjnym można także się bronić, np. poprzez umowę najmu, umowę dzierżawy, umowę użyczenia, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, użytkowanie, użytkowanie wieczyste.
Roszczenie negatoryjne
Jest to także forma ochrony prawa własności, jednak nieco różni się ona od roszczenia windykacyjnego. Roszczenie negatoryjne chroni własność przed jej naruszeniem, czyli – jeśli dana osoba narusza prawo własności w inny sposób niż przez pozbawienie właściciela faktycznego posiadania rzeczy. W takiej sytuacji właściciel ma prawo żądać przywrócenia przedmiotu do odpowiedniego stanu i zaniechania naruszeń.
Kto może wystąpić z roszczeniem negatoryjnym?
Podobnie jak w roszczeniu windykacyjnym, z roszczeniem negatoryjnym może wystąpić właściciel, współwłaściciel, dzierżawca, najemca, użytkownik wieczysty, a także osoba uprawniona z tytułu ograniczonych praw rzeczowych. W tym przypadku właściciel także musi udowodnić , że nim jest poprzez dokument tudzież wpis do księgi wieczystej.
