Każda osoba w wieku 18 lat nabywa pełną zdolność do czynności prawnych, co oznacza, że może samodzielnie podejmować decyzje, ponosić odpowiedzialność karną, zawierać umowy, decydować o leczeniu i wielu innych. Te prawa zachowujemy aż do śmierci, a mogą one zostać odebrane częściowo lub całkowicie jedynie przez ubezwłasnowolnienie.


Czym jest ubezwłasnowolnienie?

Ubezwłasnowolnienie to częściowe lub całkowite odebranie zdolności do czynności prawnych. Ubezwłasnowolnienia można dokonać przez orzeczenie sądowe. Ubezwłasnowolnienie może być całkowite – wtedy sąd wyznacza opiekuna takiej osoby lub częściowe, gdzie ustanawia się kuratelę. Kuratelą natomiast nazywamy instytucję, której zadaniem jest ochrona osób bądź praw majątkowych tych osób, które nie mogą same prowadzić swoich spraw. Jest ona sprawowana przez kuratora ustanowionego przez sąd. 


Przyczyny ubezwłasnowolnienia

  • Ubezwłasnowolnienie całkowite – osoba, która ukończyła 13 r.ż. może zostać ubezwłasnowolniona z powodu: choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub alkoholizmu i narkomanii, pod warunkiem, że uniemożliwiają one świadome postępowanie i podejmowanie decyzji
  • Ubezwłasnowolnienie częściowe – dokonuje się go w momencie, gdy dana osoba z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo alkoholizmu lub narkomanii potrzebuje pomocy w prowadzeniu swoich spraw, jednak jej stan nie jest powodem do ubezwłasnowolnienia całkowitego. 

Osoba ubezwłasnowolniona, która zasadniczo nie ma możliwości podejmowania czynności prawnych w postępowaniu , może jednak sama zaskarżać postanowienia wydane w postępowaniu dotyczącym jej ubezwłasnowolnienia.


Jak dokonać ubezwłasnowolnienia?

Ubezwłasnowolnienie następuje na skutek orzeczenia Sądu Okręgowego. Przed orzeczeniem dokonywana jest weryfikacja stanu poczytalności danej osoby. Aby dokonać ubezwłasnowolnienia, należy złożyć wniosek do sądu, który będzie zawierał: 

  • imię i nazwisko oraz adres uczestnika postępowania tj. osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie,
  • imię i nazwisko oraz adres wnioskodawcy tj. osoby, która złożyła wniosek o ubezwłasnowolnienie oraz numer telefonu wnioskodawcy,
  • określenie, kim dla uczestnika postępowania jest wnioskodawca,
  • wskazanie zakresu ubezwłasnowolnienia tj. częściowe lub całkowite,
  • uzasadnienie wniosku tj. wyjaśnienie przyczyn, powodów, dla których uczestnik postępowania powinien zostać ubezwłasnowolniony
  • wskazanie informacji dotyczących stanu cywilnego osoby, która ma zostać ubezwłasnowolniona 
  • Informację, czy stan zdrowia uczestnika postępowania umożliwia mu osobiste stawienie się w sądzie celem wysłuchania.

Należy pamiętać, że osoba, która składa wniosek o ubezwłasnowolnienie w złej wierze i lekkomyślnie podlega karze grzywny w wysokości 3000 zł. 


Kto może złożyć wniosek o ubezwłasnowolnienie?

Wniosek o ubezwłasnowolnienie częściowe lub całkowite może złożyć kilka osób:

  • małżonek osoby, której dotyczy wniosek
  • jej krewni w linii prostej (tj. zstępni – np. syn, wnuk i wstępni np. ojciec, dziadek) oraz rodzeństwo (tylko gdy nie ma przedstawiciela ustawowego osoby, której wniosek dotyczy)
  • jej przedstawiciel ustawowy
  • prokurator