Mimo że słowo stalking brzmi dość obco, to silnie zakorzeniło się w polskiej rzeczywistości. W jaki sposób należy je rozumieć? Kim są stalkerzy? Dlaczego ich działania są szkodliwe i jakie konsekwencje karne się z nimi wiążą? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz poniżej.
Stalking – próba definicji oraz sposoby nękania ofiar
Czym jest stalking? Najczęściej to pojęcie utożsamia się z uporczywym nękaniem, prześladowaniem, osaczaniem oraz pewnego rodzaju obsesją na punkcie drugiej osoby (ofiary). Wiąże się ze świadomym , celowym i przemyślanym działaniem. Może przejawiać się na wiele sposobów i trwać mimo braku oczekiwanych efektów.
Do najczęstszych form stalkingu należą:
- natrętne wysyłanie wiadomości oraz wydzwanianie (nawet kilkadziesiąt czy kilkaset razy dziennie)
- wielokrotne wręczanie niechcianych prezentów (zarówno romantycznych, jak i obraźliwych)
- rejestrowanie faktów z życia prywatnego ofiary (np. za pomocą podsłuchów)
- podszywanie się pod ofiarę (np. składanie zamówień z wykorzystaniem jej danych)
- szantaż emocjonalny (kierowanie gróźb w stosunku do ofiary lub jej bliskich)
Kim są stalkerzy? Na czym polega szkodliwość ich działań?
Za pomocą pojęcia stalking można więc opisać szereg działań prowadzonych przez sprawców, których celem jest osaczenie ofiar oraz przejęcie nad nimi kontroli. W zależności od wybranej metody oraz kryterium wyróżnia się kilka typów stalkerów (sprawców). Najczęściej dzieli się ich na dwie grupy:
- sprawców, którzy znają swoje ofiary (np. współpracownicy czy byli partnerzy)
- sprawców, którzy nigdy nie mieli kontaktu z ofiarami
Szkodliwość działań prowadzonych przez stalkerów wynika z ich intensywności (np. wydzwanianie kilkadziesiąt czy kilkaset razy w ciągu dnia) i okresu trwania (uporczywe nękanie przez wiele miesięcy lub lat). Co więcej, takie zachowania w negatywny sposób wpływają na funkcjonowanie ofiar. Co to oznacza?
Zachowania stalkerów wymuszają na ofiarach konieczność przekształcenia dotychczasowego stylu życia, w tym np. zmianę miejsca zamieszkania, nauki czy pracy. Wywołują silny lęk oraz trwałe poczucie zagrożenia. W skrajnych przypadkach doprowadzają do wyczerpania psychicznego bądź fizycznego, a nawet – prób samobójczych.
Konsekwencje karne – co grozi za stalking?
Stalking uznawany jest za formę naruszania wolności osobistej. Na gruncie prawa polskiego nie ma odrębnej regulacji związanej z nękaniem czy prześladowaniem. W reagowaniu na działania podejmowane przez stalkerów wypełniające znamiona przestępstwa pomagają przepisy Kodeksu karnego. W zależności od danego przypadku istnieje możliwość zastosowania m.in. :
„Art. 190a. § 1. Kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia lub istotnie narusza jej prywatność, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Tej samej karze podlega, kto, podszywając się pod inną osobę, wykorzystuje jej wizerunek lub inne jej dane osobowe w celu wyrządzenia jej szkody majątkowej lub osobistej.
§ 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 lub 2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
§ 4. Ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 2 następuje na wniosek pokrzywdzonego”
(Dz. U. 1997 Nr 88 poz. 553)
Każda sprawa wymaga indywidualnego rozpatrzenia. Analizując zależności między ofiarą a sprawcą, zastosowane przez stalkera metody dostępu do informacji dla niego nieprzeznaczonych czy kumulację prowadzonych działań, można wykorzystać także inne przepisy Kodeksu karnego, np. art. 207. (przestępstwo znęcania się) czy art. 267. (naruszenie tajemnicy korespondencji).